Księgi wieczyste są dokumentami rejestrowymi, które przedstawiają stan prawny nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do mieszkania. Mają charakter jawny. Są prowadzone przez sąd rejonowy właściwy dla miejsca położenia danej nieruchomości. Na podstawie wpisów w księgach wieczystych można ustalić komu i jakie prawa przysługują względem konkretnej nieruchomości. Od 1 października 2003 roku wszystkie księgi wieczyste są zakładane i prowadzone w wersji elektronicznej. Ogólnokrajowy zbiór ksiąg wieczystych tworzy Centralną Bazę Danych Ksiąg Wieczystych utrzymywaną przez Ministra Sprawiedliwości. Informacji z centralnej bazy danych udziela Centralna Informacja Ksiąg Wieczystych z ekspozyturami w sądach rejonowych.
Działy w księgach wieczystych
W księdze wieczystej można wyodrębnić następujące cztery działy:
I – oznaczenie nieruchomości, a wiec dane z ewidencji gruntów i wpisy praw własności;
II – wpisy odnoszące się do własności i użytkowania wieczystego;
III – wpisy dotyczące ograniczonych praw rzeczowych (z wyjątkiem hipotek), wpisy obejmujące ograniczenia w dysponowaniu nieruchomością lub użytkowaniem wieczystym, a także zapisy innych praw i roszczeń (z wyjątkiem hipotek);
IV – wpisy dotyczące hipotek.
Wpisy w księgach wieczystych są dokonywane przez sąd wieczystoksięgowy, czyli organ władzy sądowniczej, którego zadaniem jest rozpatrywanie wniosków o wpisy w księgach wieczystych. Sąd wieczystoksięgowy za pośrednictwem referendarza sądowego dokonuje wpisu na podstawie złożonych wniosków, ewentualnie w wyjątkowych sytuacjach z urzędu. Taki wpis stanowi specyficzną formę orzeczenia sądowego i podlega kontroli instancyjnej.
Księgi wieczyste można przeglądać za pośrednictwem strony http://ekw.ms.gov.pl/. Elektronicznej księdze wieczystej towarzyszą dokumenty i pisma, na podstawie których dokonywano w niej wpisów. Akta te nie mają jednak charakteru jawnego i są przechowywane w archiwach sądowych.
Współcześnie nowe księgi wieczyste zakłada się w od razu w formie elektronicznej na podstawie wniosku, który składa się w wydziale wieczystoksięgowym sądu rejonowego właściwego dla danej nieruchomości. Formularz wniosku o założenie księgi (KW-ZAL) pobiera się ze strony Ministerstwa Sprawiedliwości lub otrzymuje w sądzie. Do wypełnionego wniosku dołącza się wpis z rejestru gruntów oraz wpis z mapy ewidencyjnej.
Zasady normujące księgi wieczyste
Najważniejsze zasady normujące księgi wieczyste to:
- zasada powszechności ksiąg – powinny być zakładane możliwie dla każdej nieruchomości;
- zasada realności systemu ksiąg – prowadzi się jedną księgę dla danej nieruchomości bez względu na zmiany właściciela;
- zasada jawności ksiąg – księgi są jawne dla każdego.
Dane zawarte w księgach można uzyskać w formie odpisu zwykłego księgi wieczystej, odpisu zupełnego księgi wieczystej, wyciągu z księgi wieczystej i zaświadczenia o zamknięciu księgi wieczystej.
Elektroniczne księgi wieczyste pełnią niezwykle ważną rolę, zapewniają bezpieczeństwo prawne właścicielom nieruchomości i potencjalnym kupcom. Księga wieczysta pozwala na sprawdzenie, kto jest faktycznym właścicielem danej nieruchomości oraz poznanie najbardziej istotnych faktów z nią związanych.
Niniejszy artykuł ma charakter orientacyjny i nie jest poradą prawną.